Considerábase a si mesmo un pequeno triunfador, non porque o seu éxito fora pequeno, senón porque cunha constitución escuálida e menos de oito palmos dende o chan ata o couquizo, dáballe reparo nominarse gañador, así de boas a primeiras. Ben é certo que se podía mirar dende outra óptica, pois a relación entre masa corporal e a fortuna acumulada, daba unha ratio de moitos billetes por centímetro cúbico. Se se medía só por cartos, non cabía dúbida: era longamente millonario. Mais, sempre pensara que o de ser considerado un gañador no máis amplo sentido do termo era algo máis que ter empresas, negocios e unha conta corrente ben saneada. Pensaba que o segredo do éxito estribaba en que os demais o recoñeceran sen ter que amosarse; el chegara a ese estadio, pero aínda dispuña doutra proba que o retrataba como tipo afortunado. Nas reunións, conversas ou actividades nas que andaba, e ainda fóra delas, todos o alcumaban como Efeefe, ou sexa, as iniciais do nome e o primeiro apelido: FF. Non había lugar para a discusión, porque esas dúas letras, facía xa anos que se convertiran en sinónimo de respecto ou mellor, admiración, pois ó longo dos anos non tiña acumulados máis inimigos dos estrictamente obrigados e, en cambio, dispuña dunha xenerosa nómina de amigos dispostos para o que necesitara e para ponderar a súa traxectoria. Un tipo que ata se podía sentir orgulloso das súas orixes, a pesares de ser escuras e duras.

FF era o que resultou daquel Fernando Faro, un neno nado nunha parroquia de Salvaterra do Miño, alá nas terras do Condado, onde o patrón dos ríos galegos constitúe a raia que marca as lindes con Portugal. Chegou ó mundo no camastro dunha caseta que facía as veces de vivenda, co solo de terra. Por mobiliario había unha pedra para a lareira, unha ola da auga, tres perolas, media ducia de platos de porcelana, unhas cantas culleres e garfos, unha palangana e un cristal que facía as veces de espello, colgado a carón do único ventanuxo que daba luz ó minúsculo habitáculo. As vellas paredes de pedra estaban escurecidas polo fume das carqueixas e as xestas verdes que a súa nai apañaba polos camiños, pois sen capital e no medio da extrema pobreza non había para máis alegrías.

A súa nai era Obdulia, aínda que no pobo o b sempre foi un estorbo, un obstáculo infranqueable, polo que dende nena foi Odulia para todos, pois permitía unha pronunciación máis directa, puxera o que puxera a partida de nacemento ou a cédula de identidade.

O neno Fernando era pobre de solemnidade, pero non por casualidade, senón porque xa lle viña de herdanza; os ricos herdaban capital, os pobres a miseria, que foi o que lle quedou á súa nai.. Menuda, pero ben parecida, dende nena entrou a traballar de criada na casa da familia máis rica da parroquia, que o era á súa vez do contorno. Residían nun pazo ubicado no medio da propiedade, cunha adega na que se recollían perto de trescentos moios de viño. Pero non era a única fonte de vida dos Bernárdez, que tiñan intereses tamén en canteiras de lousa no Porriño, ademais de exercer como prestamistas para financiar os billetes dos veciños que embarcaban cara o Brasil en busca de fortuna ou, polo menos, dun futuro mellor. Don Julio Bernárdez fora adquirindo os cupos da herdanza que lles corresponderan ós seus irmáns ata quedarse dono único, capital que sumaba a unha sociedade cun dos irmáns, adicada a fabricar louza en Sevilla. Todo elo había de herdalo a súa filla vinculeira, pensaba, cando, dende a solaina do pazo, poñía a vista na lontonanza, alá onde as cepas se xuntaban co ceo.

Don Xulio, ademais de rico, ou tal vez por iso, era un tipo disoluto, afeccionado ás mulleres e se eran novas, mellor. Axudáballe a súa condición de home poderoso, a quen era pouco convinte levarlle a contraria. Con eses vimbios, era doado que a Odulia caera na súa cesta, cada vez que a pillaba á man pola noitiña antes de que se marchara para a súa casa, despois da correspondente xornada de sol a sol. Un día, a criada apareceu preñada e don Xulio, como xa fixera nalgún caso máis, díxolle á mociña que entre as súas múltiples ocupacións non figuraba a de encargarse de mozas preñadas. E punto.

Así foi pasando o tempo e así chegou ó mundo o neno que sería Fernandiño. Na súa infancia tivo como compañeira inseparable á necesidade, máis aínda que a súa nai, de cuxa saia andaba colgado todo o día, ía con ela ó traballo á casa dos Bernárdez.

Nas vacacións e nalgunhas datas contadas máis, coincidía no pazo coa nena dos señores, que se chamaba María e tiña a súa mesma idade. Era a única coincidencia que tiñan, pois o resto eran diferencias, pero sempre a favor da herdeira daquela inmensidade que os rodeaba e de máis bens que non estaban á vista. Pese a elo, conxeniaban ben, pois Fernandiño era pobre pero listo e simpático, virtudes abondo para que a súa eventual compañeira o pasara ben. Os xogos eran xogos, pero aquel neno pronto tivo a agudeza suficiente para comprobar que naquela casa cada quen tiña o seu papel asignado e o da súa nai e mailo del eran importantes, pero secundarios: solventar o que os outros non facían.

Aquela existencia non levaría nunca a onde el soñaba nas noites de lúa sentado á porta da súa casa: abría os ollos e facía unha viaxe imaxinaria ata as estrelas, sentíndose importante, non coma don Xulio, pois había ter mellor corazón, pero o mesmo de orgulloso. Ata se vía cun habano nos dedos da man esquerda e botando aneis de fume cara o pazo da súa amiga María, que era onde estaban todas as cousas que el non tiña, para a súa envexa. Un berro da súa nai chamándoo a deitarse rompía o encanto da viaxe celeste para devolvelo á cruda realidade. "Un día serei ese", repetíase cada vez con máis frecuencia.

Ós trece anos, sendo aínda un neno, pero coa inocencia esnaquizada á forza de vivir no fío da navalla que separa a necesidade da fame, Fernandiño xa ía a traballar a xornal ós viñedos de don Xulio. De sol a sol cos homes, por sesenta reais, que lle pagaban á súa nai. Unha noitiña desas nas que voltaba para a casa coa espiga mallada e nas que a nai se retrasaba, enredada nas miradas cómplices do patrón, liou un cigarro de picadura que compartía cun amigo que a compraba na tenda da vila. Tirouse no camastro e púxose a fumar tragando o fume como facían os maiores; sentíndose home: Quedou dormido co cigarro na man ata que o fixeron saltar as muxicas do cobertor no que estaba tumbado. Brincou coma un raio para tratar de apagar o lume, pero o balde da auga estaba valeiro. Correu a enchelo na fonte ó outro lado da estrada e botouno por enriba das lapas. Así tres ou catro veces ata que logrou reducir o pequeno incendio. Para entón a humilde cama xa non era nin iso. O corazón saíaselle do peito e anubábaselle o sentido tratando de situarse na realidade máis espida ca nunca, pois se xa lle chegaba ben quedar sen cama, aínda era peor buscar unha explicación axeitada para lle dar á súa nai en canto chegara.

Foise calmando, pero non atopaba solución. De repente, dirixiuse ó pequeno armario onde a súa nai gardaba a roupa, colleu a dos domingos, vestiuse, botou man das dez pesetas aforradas e saíu, non sen antes agarrar a pucha, que era dos días soltos, pero despois da decisión que acababa de tomar, todo faría falta.

"Márchome", foi todo o que atopou a súa nai sobre un cacho de papel de xornal vello, ademais do cheiro a queimado. Saíu mirar polos arredores e preguntar ós veciños polo seu neno, pero todo foi inútil. Voltou á casa coa esperanza de que Fernandiño aparecera en calquera momento, despois de caer na conta de que Odulia, a súa nai, nunca sería quen de non perdoarlle, por moi grande que fora a falcatruada; ata o abrazaría despois de chamarlle sinvergonza coa boca pequeniña.

Así se quedou dormida Odulia. Mais cando despertou pola mañá, do seu fillo non había rastro. Para entón xa estaba no peirao de Vigo, abraiado ante a inmensidade do mar e mirando para os grandes buques. Era a primeira vez que vía tanta auga e mentras ía dun lado a outro escoitou unha conversa entre dous homes a punto de subir a un deses xigantes do océano, que partía de inmediato, dicían eles, cara a Arxentina. "Si, pero ata entón aínda falta moito. Antes faremos escala en Lisboa e Canarias e despois cruzaremos ata Salvador de Bahía, no Brasil". Cando Fernandiño oíu aquilo de Brasil iluminóuselle a mirada, xa que ese era o nome que oía a cotío no seu pobo como destino dos veciños que emigraban. Os homes puxéronse no longo pasadizo de madeira que levaba ata a embarcación, andando por ela ata desaparecer no interior da cuberta inferior. Sen pensalo dúas veces, mirou a un lado e outro, pegou unha ducia de brincos e cando se deu conta estaba dentro do barco. Asustado e outra vez co corazón saíndo do peito, correu a esconderse debaixo dunhas escaleiras. Minutos despois unha potente bucina anunciaba o inicio da singladura.

De tal xeito foi como se convertiu en polizón. Durante quince días andou escapado polo interior do barco, aínda que dende o terceiro, xusto cando faltaba pouco para chegar a Canarias, foi descuberto por un dos pinches de cociña daquel bicho tan enorme. Xove, galego tamén, pero non tanto coma el, decidiu axudalo proporcionándolle comida e escondite, que ían variando segundo o esixían os acontecementos. Por el soubo que alí viaxaban máis de mil almas, tres veces máis ca toda a súa parroquia, a maior parte na procura dun futuro mellor. Algúns ían coma el, sen un peso no peto ou con moi pouco; outros aínda peor, pois debían o importe da pasaxe, conseguida grazas a un préstamo do rico do pobo co conseguinte aval dunha leira, que pasaba ás súas mans, na maior parte das veces, ó non devolver o importe os peticionarios. Que familiar lle resultaba esa historia a Fernandiño, de tanto oirlle á sua nai de onde proviñan parte dos ingresos que engordaban a riqueza de don Xulio.

Así transcorreu á viaxe ata tocar terra en Bahía. Alí díxolle ó seu camarada que quería baixarse, a pesares da insistencia daquel para que continuara viaxe ata a Arxentina, onde se vivía mellor e falaban castelán. Pero a Fernandiño atraíalle a cidade de Salvador, non por nada especial, senón porque era onde estaban varios dos sus veciños, algúns incluso con fortuna. Despediuse de tan providencial compañeiro levando consigo un atado de comida, máis do que portaba cando saíu da súa casa. Xa se albiscaba que tiña a sorte de cara, pero era só o principio do que lle deparaba o destino.

Saíu do peirao e tirou sempre cara enriba ata enfiar o Largo do Pelourinho, unha das rúas máis tradicionais e características da cidade máis africana de América. Fernando non sabía nada diso, pero estaba na terra da capoeira e do candomblé; a el o que o levara ata alí era o deixarse guiar polo cheiro -os olores e a intuición foron unha constante na súa vida- a pan fresco, pois -iso si que o sabía- moitos dos seus paisanos chegados de Salvaterra labráronse o futuro adicados á fabricación do pan.

Atopou o primeiro establecemento e fixo ademán de entrar, pero de súpeto detívose a pensar, que era o que diría ou preguntaría dentro. A quen se dirixiría se non coñecía a ninguén? Ó fin traspasou a vella porta e viuse metido nunha atmosfera branca e calurosa. Un dos traballadores mirou para el e preguntoulle que desexaba ou a quen buscaba. Fernando encolleu os hombreiros coa vista posta no chan ata que, por fin, cun fío de voz, atinou a respostar: "busco a uns señores do meu pobo que teñen unha panadería no Brasil". Rematar a frase e estralar a rir o interlocutor, foi todo unha. "Olha, o Brasil é um país de 140 milloes de pessoas", dixo con aire ufano o brasileiro, asombrado de que o rapaz non soubera da inmensidade do país no que se atopaba.

Cando xa ía saír, frustrado, mais non vencido, o xove panadeiro díxolle. "Tres ou catro portais en diante hai outra panadería dun español".

Cara alá foi dereitiño, convencido de que xa atinara co que buscara, pero claro, tampouco alí coñecían a ninguén e, ademais, tamén falaban ese portugués con ritmo que é o brasileiro.

A casualidade quixo que, pese á pesimista impresión inicial, o certo era que chegara ó sitio axeitado, ou polo menos onde lle poderían atallar a situación de total indixencia na que se atopaba. Os donos eran descoñecidos para el, pero efectivamente eran orixinarios de Salvaterra. A paisanaxe conlevaba certas obrigas morais para os anfitrións, como a de proporcionar a axuda máis perentoria. "O rapaz pódese quedar a traballar aquí e mentras non atope un sitio onde parar, terá sitio para durmir", dixo resolto o dono.

Así foron pasando días, semanas e ata anos. Fernandiño convertiuse en Fernando no mesmo tempo que pasou de pinche a avezado panadeiro, coñecedor de todos os segredos do oficio. Certamente, no económico non progresara tanto, pois cando estaba a piques de cumprir os dezcanove anos sentiu necesidade de voltar á terra.

En seis anos de duro traballo e esforzo, tan só gañara para pagar a pasaxe de ida e volta e uns poucos billetes máis. Botou seis meses no seu pobo. Alí cambiaran as cousas e a situación económica era mellor que cando el marchou, pero don Xulio seguía sendo o amo de case todo, e a súa nai, a criada. Quen cambiara fora a María, que daquela nena que el levou na memoria pasou a unha adolescente que a el lle pareceu guapísima e que lle trasteou a cabeza dende o primeiro instante que a viu. Nos seis meses rondouna con tesón, aínda que case sempre ás escondidas, pois a segunda vez que o pai os viu xuntos frunciu o cello e mandoulle recado á pequena: "non te quero ó lado dese mocoso, entendido?". A cousa non deixaba lugar a dúbidas, así que para que tentar ó demo.

Ó fin, Fernando esgotou a estadía e tivo que voltar ó Brasil. Á súa chegada, os xefes e paisanos cosérono a preguntas. El foi respondendo de vagar a todas as cuestións, pero meteulle ós patróns o bicho da inquedanza por ver o lugar de onde saíran facía xa trinta anos.

Escomenzaron a facer contas e repasar as súas vidas, as dos parentes, moitos deles xa non vivían, e decidiron que chegara o momento de viaxar ó pasado, agora que tiñan a sua situación económica resolta. Só quedaba buscar saída para a panadería e Fernando era a solución. Despois de tirar e afloxar, chegou a un acordo: formar unha sociedade ó 50% e plenos poderes na xestión.

Así foi como aquel neno se converteu en empresario; pero as cousas non se presentaban doadas, pois da súa experiencia como empregado sabía que había moitos compañeiros que acudían ó establecemento cando estaba pechado e levaban mercancía e mesmo diñeiro se houbera á man. Fernando non podía permitirse ese luxo e por elo tomou a primeira decisión: dormiría na panadería, como fixera cando chegou ó país sen un can nas mans, aínda que esta vez non estaría só, senón que o faría acompañado dunha pistola.

Nunca tivo necesidade de utilizala, aínda que falando con propiedade, o que nunca tivera foi que disparar, pero amenazar con ela a quen se atrevía a entrar no que xa era o seu negocio, si que o fixo. Tiña conta de cada cruceiro que caía na caixa e axiña se deu conta de que incrementando o control e cambiando algunhas prácticas viciadas, os resultados melloraban de seguida. Empezou polos clientes, os que consideraba coma os reis do establecemento, procurándolles trato esmerado e boa mercancía; seguiu polos empregados, que despois dos compradores eran os que tiñan para el máis importancia na cadea productiva. Sabía por experiencia que os salarios miserentos eran o mellor salvoconducto para xustificar os roubos ó patrón e unha chea de incumprimentos. Subiulles os soldos a cambio de plena dedicación, boa mercancía e puntualidade horaria.

As cousas empezaron a cambiar e a nova estratexia a dar froitos. O diñeiro comezou a chegar a Fernando en cantidade. Un ano despois, á chegada dos socios, plantexoulles abertamente a súa saída do negocio, pagándolles ó 50% restante, e así se fixo dono da súa primeira panadería, que logo serían dúas, tres..., ademais de extenderse tamén ó sector do doce. Así outros cinco anos máis, e cando estaba a punto de cumprir os 25, era xa un home cunha economía saneada. Nese tempo foi reclamando sucesivamente a veciños e amigos, a algúns colocounos á fronte dos negocios conforme ían dominando o traballo, a cambio dunha participación minoritaria na propiedade. Seguía levando a xestión, pero só a través do despacho cos seus máis estreitos colaboradores. A cambio, lograba tempo libre para pensar en novas iniciativas e mais para visitar os locais de venda ó público para observar persoalmente a marcha de cada un deles.

Pero se no profesional todo lle saía a pedir de boca, tiña unha espiniña cravada. Na súa terra aínda seguía sendo o Fernandiño pobre, por máis que algunha noticia do seu progreso tiña chegado e mesmo a súa nai deixara de ser criada grazas ás remesas que mandaba o seu fillo; incluso se namorou e refixo a vida afastada das obrigacións impostas polo don Xulio. Por outra banda, de xeito paradóxico, agora que tiña cartos e podía esquecerse da nena María, máis se lembraba dela. Sentía que era o momento de viaxar a Salvaterra e comprobar se podía tentar o amor con posibilidades de éxito.

Home de negocios, coas costas ben cubertas a pesares da súa xuventude, plantouse no porto de Vigo; nada máis entrar na cidade, alugou un Seat 1400, a primeira berlina que se fabricara en España despois da guerra civil. Sentado ó volante daquel auto negro, de señorial porte, chegou ó pobo. Parou no medio e medio entre a expectación da rapazallada e a mirada curiosa dos veciños que a esa hora viñan cara as súas casas para o xantar, inquedos por averiguar quen podería ser aquel tipo menudo, pero tan ben plantado, de traxe impecable, gafas de sol e aires de señorito de cidade. Pareceu coma se o tempo se detivese uns instantes, ata que alguén dixo ¡carallo, pero se é o Fernandiño da Odulia! A sentencia rompeu o xeo, e todos se foron arrimando a saudar ó recén chegado. Entre saúdos, preguntas e bos desexos, a nova extendeuse coma un regueiro de pólvora polo pobo. En menos de cinco minutos acolleu á súa nai nun abrazo longo e silencioso, mentras as bágoas esbaraban polas meixelas de ámbolos dous. Aquí estou, mamá! Fillo, meu fillo! Salvada a emotividade inicial, escomenzaron as preguntas: e logo, cando chegaches, estarás cansado, terás fame... Non, miña nai, estou ben; mirando o guapa e moza que estás, non me fai falta nada. Cala, non sexas trapalleiro que xa non es un neno. Imos para a casa, que teño o xantar medio listo.

Os dous primeiros días foron unha continua sucesión de bicos, abrazos, saúdos e reparto de agasallos que xenerosamente procurara para parentes, amigos e mesmo parte da veciñanza. Preguntou pola María, a súa María, pensaba. Soubo que estudaba en Santiago, que facía uns días que chegara de vacacións, e que estaba moi guapa. Era todo o que quería saber, de momento. Despois, mandoulle recado para darlle a nova da súa presencia e poder vela. Cando chegou o aviso, a María xa estaba enterada de todo, mais inqueda, comida pola desazón de comprobar se aquel mozo ó que ela lembraba escomenzando a afeitarse era o individuo con aura de home importante que todos viñan contando.

Cando por fin se viron fronte a fronte, non souberon moi ben que facer. Gañaron tempo con dous bicos e os saúdos protocolarios. Conforme ían pasando os segundos e debería imporse a tranquilidade, a cousa empeorou, pois os corazóns latexaban aceleradamente, ameazando con saírse dos peitos. Por fin, fundíronse, esta vez si, nun fondo abrazo e nun bico apaixoado que se lles semellou eterno. Atemperadas as emocións, escomenzaron a falar longo e tendido das cousas que lles tiñan sucedido a cada quen deles dende a última vez que se viran. María era agora unha universitaria guapa, efectivamente; Fernando, home rico, listo e con inquedanza continua por saber. Por iso, entre os recordos comúns atropelados que lles ían saíndo a borbotóns, lembrou a Frai Luis de León cando na volta a Salamanca escomenzou a lección maxistral co famoso “Diciamos onte...”. Ese era o sentimento que lles embargaba. Todo parecía que sucedera onte, coma se o tempo transcurrido encollera, tal un acordeón, onde se xuntaba o pasado co presente.

Foron instantes de soños ó vento, nos que as súas vidas semellaban xunguidas para sempre. Mais, a realidade, encarnada pola figura de don Xulio, non era talmente dese xeito. O acaudalado propietario, como xa o tiñan nomeado nalgunha nota de sociedade, en canto soubo do rumbo que tomaban os acontecementos sentenciou: iso sería por enriba do seu cadáver.

De inmediato dispuxo unha viaxe da súa filla a Sevilla, onde pasaría o verán, na casa do seu irmán e socio. Con tanta terra de por medio e con ordes estrictas de censurar a correspondencia procedente de Salvaterra, estaba seguro de que enfriarían os ánimos da súa filla. Coa chegada do outono voltarían as clases en Compostela e o emigrante tería que voltar a América para atender os negocios. Don Xulio non acostumaba a adicarlle máis dunha hora ós asuntos importantes, só o tempo preciso para dar as ordes oportunas, pois de que se cumpriran xa se encargaba a súa xente.

Así foi, ou así o parecía, pero ou o home todopoderoso se estaba facendo vello ou non valorara na xusta medida a determinación dos noivos, dispostos a manter o pulso ata o final.

Cando xa Fernando estaba a punto de poñer fin á súa estadía presentouse en Sevilla e logrou ver a María e través de terceiros. Con acento grave e sen concesións soltou todo o que quería dicirlle, que non era moito, pero si importante. En cuarenta e oito horas debo partir, dixo. Grazas a un amigo do Xulgado teño toda a túa documentación lista, pendente de que a asines. Se queres que o noso sexa realidade, vente comigo; senón será adeus para sempre e que teu pai gañe a partida. Tes a palabra. Fíxose o silencio absoluto. María baixou a cabeza uns segundos e cando alzou a vista para dirixila cara a onde viñera o envite, coa mesma resolución coa que lle falara Fernando, soltou: Ímonos!

María díxolle ós seus tíos que ía pasar uns días nunha finca das aforas da cidade, propiedade duns amigos da familia. Cando os titores se estrañaban da ausencia de noticias da rapaza e dos anfitrións, xa era tarde. Ela e o seu mozo estaban en alta mar. De nada valeron a ira nin as xestións do pai: cando deu co paradeiro da súa filla, era muller casada e liberada da súa autoridade.

Foron tempos felices e de prosperidade. A señora Odulia, convertida agora en dona Obdulia viaxou a Salvador de Bahía, onde o seu fillo dispuxo un chalé para ela e o seu home. Os irmáns pequenos de Fernando, nacidos desa unión, estudaron e fóronse incorporando progresivamente ós negocios familiares, que progresaron xeometricamente. Mentres, Fernando fichaba expertos na universidade como asesores e directores das súas empresas, coa dobre obriga de xestionar o capital que el lles poñía nas mans e, ó mesmo tempo, ensinarlle os segredos das altas finanzas.

En Salvaterra, as cousas tamén cambiaran, pero a peor. Os intereses de don Xulio e mais do seu irmán foron cara atrás ata dar na bancarrota.

Cando Fernando se enterou, acudiu a valerlle ó seu sogro e comprou o pazo no que se criara a súa muller e no que el xogara tantas veces, coas propiedades que lle pertencían. Sendo dono, deu instruccións ós encargados da operación que lle transmitiran ós ocupantes que poderían seguir morando alí en tanto viviran. A primeira viaxe das que fixo despois deste acontecemento, que xa se convertiran en moi frecuentes e en avión, foi coma sempre á casa materna, aínda que en realidade tamén era súa, evitando presentarse no pazo. Ós poucos días, don Xulio mandouno chamar e alí acudiu. Coa derrota instalada na mirada, o outrora poderoso home, sabíase consciente de que o seu futuro estaba nas mans daquel a quen despreciou. Fernando, xeneroso, deu garantías ó seu interlocutor, a pesares de que durante moito tempo o tiña considerado como a encarnación do Mal. Deu media volta e asomouse ás barandillas do corredor. Os veciños saudábano ó pasar. Esa precisamente, e non outra, era a súa gran vinganza: os restos do neno desherdado que aínda levaba dentro eran agora os donos de todo aquilo.Todo o mundo o sabía e non facía falla anuncialo. Niso consistía realmente o poder de FF.